شۆک دەبیت! هیچ وڵاتێک نییە لە جیهاندا بە خێرایی چین گەشە بکات

1) چین بە فەرمی بە کۆماری گەلی چین ناسراوە.

2) تا مانگی تەمموزی ساڵی 2023، چین دووەم وڵاتی پڕ دانیشتوانی جیهانە، زیاتر لە 1.4 ملیار کەسی هەیە (1,425,671,352). ئەمەش لەسەر بنەمای وردەکارییەکانی Worldometer لە نوێترین زانیارییەکانی نەتەوە یەکگرتووەکانە.

3) زمانی ماندارین تاکە زمانی چین نییە. ئەوانی تریش هەن وەک یو، وو، مینبێی، مینان، شیانگ، گان و هاکا. هەندێک ناوچە لە چینیش زاراوەی تایبەت بە خۆیان هەیە.

4) چین بە “کلتووری گوێزی هیندی” دادەنرێت. خەڵکی چینی دەرەوەیەکی بەردین و فەرمی پێشکەش دەکەن، بەڵام لە ڕاستیدا وەک کولتوورەکانی دیکە گەرم و گوڕ و پێشوازیکارن. هاوڕێیەتی و پەیوەندی نزیک لە چین بە تێپەڕبوونی کات بە بەراورد لەگەڵ وڵاتانی ڕۆژئاوا بەدەست دەهێنرێت.

5) ئەندامانی خێزان کە لە یەک ماڵدا دەژین ڕەنگدانەوەی سەرکەوتنی چینییە. پیرەکان لە چین ڕێزێکی زۆریان لێدەگیرێت. هەروەها چاوەڕوان دەکرێت نەوە گەنجەکان ئاگاداری ئەندامانی بەساڵاچووی خێزانەکانیان بن. تەنانەت یاسای مافی بەساڵاچووانیان هەیە.

6) زۆرینەی خەڵکی چین ئەو شەڕانەیان لەبیرە کە لە ماڵەوە ئەنجام دەدرێن. مێژوو بە قووڵی لە سیستەمی پەروەردەیی ئەواندا چەسپاوە کە تەنانەت دانیشتوانی Gen Z یان زۆر باش مێژووی چین دەزانن.

7) کوکی فۆڕچۆن لە چین سەرچاوەی نەگرتووە (لە سانفرانسیسکۆ داهێنراوە) و داب و نەریتی چینی نییە. ئەمەش پێچەوانەی ئەوەیە کە زۆرێک لە ڕۆژئاواییەکان بیری لێدەکەنەوە.

8) هەموو هێڵەکانی شەمەندەفەری چین ڕیزبکەیت، دەتوانێت دوو جار بە دەوری زەویدا بسوڕێتەوە!

9) ئاهەنگی سەری ساڵی چینی بۆ ماوەی 15 ڕۆژ دەخایەنێت! گەورەترین جەژنە لە چین کە بەزۆری لە مانگی یەک یان شوباتدا بەڕێوەدەچێت. ساڵی نوێ لە چین تەنانەت لە جەژنی کریسمس بەناوبانگترە. بەڵام لێرەدا ڕاستییەکی سەرنجڕاکێش هەیە: زۆرێک لە وڵاتانی جیهان ئاهەنگی ساڵی نوێی چینیش دەگێڕن.

10) لە چین هەموو ساڵێک بە ناوی یەکێک لە 12 ئاژەڵە زۆدیاکە چینییەکانەوە ناونراوە کە بریتین لە مشک، گا، پڵنگ، دوپشک، ئەژدیها، مار، ئەسپ، بزن، مەیموون، کەروێشک، سەگ، بەراز.

11- بەرزکەرەوەی بایلۆنگ لە ناوچەی وولینگیان لە شاری ژانگجیاجی لە چین دەتوانێت سەردانکەران بگوازێتەوە تا بەرزی 300 مەتر لەسەر لێواری بەردێک. ئەم بەرزکەرەوەیە قورسترین و بەرزترین بەرزکەرەوەی دەرەوەی جیهانە.

12) چین وڵاتێکی فرە ئایینییە. بەهۆی زۆری ژمارەی دانیشتووانەکەیەوە، زۆرێک لە ئایینەکانی جیهان پابەند بوون بەوەوە. بەڵام زۆربەی چینییەکان بەزۆری ئایینی تائۆ و کۆنفۆشیۆس و بودایی پەیڕەو دەکەن.

13) چین، هاوشانی ئیتاڵیا، زۆرترین ژمارەی پێگەی یونسکۆی لە جیهاندا هەیە. هەندێک لەو شوێنانەی کە زۆرترین سەردانی یونسکۆیان بۆ دەکرێت لە چین بریتین لە: شاری قەدەغەکراو لە پەکین، دیواری گەورەی چین، کۆشکی هاوینە لە پەکین، و پەرستگای بەهەشت لە پەکین و سوپای تێراکۆتای بەناوبانگی جیهانی.

14) باس لە شوێنەکانی یونسکۆ بکەین لە چین، شاری قەدەغەکراو لە پەکین بە گشتی 9 هەزار ژووری هەیە. یەکێکە لە گەورەترین و کۆنترین کۆشکەکانی ئیمپراتۆری لە جیهاندا.

16) سەرەڕای قەبارە گەورەکەی، چین بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر تەنها یەک ناوچەی کاتی هەیە. هەمووان کاتی فەرمی پەکین بەکاردەهێنن.

17) هەموو تاکە پاندایەک کە لە هەموو جیهاندا دەژی سەر بە چینە…جگە لە دوو پاندا! تاکە دوو پاندا لە جیهاندا کە سەر بە چین نین لە باخچەی ئاژەڵانی چاپولتێپێک لە شاری مەکسیکۆ لە مەکسیک دەژین. پاندا مەکسیکییەکان ناویان شین شین و شوان شوانە.

لە هەموو وڵاتێکی تردا هەموو پانداکان بە قەرز لە چینەوەن. لە چین هەموو پانداکان لە شاری چێنگدو پایتەختی سیچوان دەدۆزرێتەوە.

18) پانداکان بە درێژایی ڕۆژ خواردن دەخۆن. ڕۆژانە نزیکەی 10 بۆ 16 کاتژمێر دەخایەنێت بۆ خواردن. سەرەڕای ئەوەی سەر بە خێزانی ورچن، بەڵام ناچنە خەوی زستانەوە.

19) چینییەکان گەورەترین خەرجی گەشتن لە جیهاندا. ئەوان ساڵانە 260 ملیار دۆلاری ئەمریکی خەرج دەکەن، کە دوو ئەوەندەی خەرجییەکانی گەشتیارانی ئەمریکییە.

20) پزیشکی چینی کۆن پێش 2000 ساڵ پێش ئەوەی زانای ئەوروپی ویلیام هارڤی کە لە ساڵی 1628 خوێنی دۆزیەوە، خوێنیان دۆزییەوە.

21) ئایسکرێم نزیکەی 4000 ساڵ لەمەوبەر لە چین دۆزرایەوە. خەڵکی چین ئەو کاتە شیر و تێکەڵەی برنج و بەفریان تێکەڵ دەکرد بۆ دروستکردنی شیرینییە بە تامەکە.

22) چینیەکان خۆیان لە بەکارهێنان یان باسکردنی ژمارە “4” بەدوور دەگرن چونکە پەیوەندی بە مردنەوە هەیە.

23) نەخێر، تۆپی پێ لە ئەوروپا داهێنراو نەبووە. یەکەم زانیاری تۆمارکراو لەسەر ئەم وەرزشە 2200 ساڵ لەمەوبەر لە چین بوو. خەڵکی چینی کۆن یەکەم تۆپی پێیان لە جیهاندا دروستکرد کە لە چەرم دروستکرابوو. تۆپەکە پڕ بوو لە پەڕ و قژ و وەرزشەکە ڕەسەن بوو بە ناوی ‘Tsu’ Chu’ کە بە واتای ‘تۆپ لێدان’ دێت.

24) چین پێنج ڕۆژ جارێک باڵەخانەیەکی هەوربڕ دروست دەکات. هیچ وڵاتێک نییە لە جیهاندا بە خێرایی چین گەشە بکات. لە ماوەی ساڵێکدا چین لانیکەم 73 باڵەخانەی هەوربڕی نوێ دروست دەکات.

25) هەرگیز لە چین هەمان خواردن دووجار ناخۆیت. هەموو ناوچەیەکی وڵات خواردن و تامی جیاواز و خواردنی تایبەتی خۆی هەیە. جگە لەوەش نزیکەی هەمیشە خواردنی چینی بە تازەیی پێشکەش دەکرێت.

26) چۆپستیک لە سەرەتادا بۆ چێشت لێنان بەکاردەهێنرا نەک بۆ خواردن.

27) کەچاپ بە بەهاراتێکی ئەمریکی ناسراوە، لەگەڵ ئەوەشدا سەرچاوەکەی هەر شتێکە جگە لە ئەمریکی. کەچاپ لە وشەی چینی هۆکینەوە هاتووە، “kê-tsiap”، ناوی سۆسێکە کە لە ماسی چەورکراوەوە وەرگیراوە.

28) بە پێچەوانەی بووکەکان لە سەرانسەری جیهان، بووکەکانی چینی لەبری ڕەنگی سپی ڕەنگی سوور لەبەر دەکەن. ڕەنگی سوور لە چین بە ڕەنگێکی بەختەوەر دادەنرێت.

29) سوپای تێراکۆتا لە شی ئان چین 37 ساڵی خایاند بۆ دروستکردنی. پێکهاتووە لە 8 هەزار سەربازی گڵین کە بۆ پاسەوانیکردنی گۆڕێکی ئیمپراتۆر دروستکراون.

30) چین شوێنی زانکۆی ئاست بەرزی جیهانییە. لە ڕیزبەندی زانکۆکانی جیهانی خوێندنی باڵای تایمزدا ساڵی ڕابردوو، 7 زانکۆی چینی لە 200 زانکۆی سەرەکی جیهاندا جێگیرکراون. زانکۆکانی چین بریتین لە زانکۆی چینگهوا، زانکۆی پێکین، زانکۆی فودان، زانکۆی زانست و تەکنەلۆجیای چین، زانکۆی ژێجیانگ، زانکۆی شەنگەهای جیاو تۆنگ و زانکۆی نانجینگ.