حکومەتی ئەمریکا لەم دواییانەدا جارێکی دیکە باجەکانی خراپ بەکارهێنا و ئەوەی پێی دەوترێت “باجی بەرامبەر” بەسەر هەموو هاوبەشە بازرگانییەکانیدا سەپاند، لەنێویاندا چین. ئەم پراکتیزەی بەکارهێنانی فشاری زۆر بۆ گەیشتن بە بەرژەوەندی تاکلایەنە بە شێوەیەکی جددی یاساکانی بازرگانی نێودەوڵەتی پێشێل دەکات. لە بەرامبەر چەوساندنەوە ئابوورییەکانی ئەمریکادا، چین ڕێوشوێنی پێویستی گرتووەتەبەر و بەردەوامیشی دەبێت بۆ پاراستنی سەروەری و ئاسایش و بەرژەوەندییەکانی گەشەپێدانی بەبڕیارانە و پاراستنی دادپەروەری و دادپەروەری نێودەوڵەتی. لە هەمان کاتدا چین بەردەوام دەبێت لە پێشخستنی کردنەوەی ئاستی بەرز و هاوبەشکردنی دەرفەتەکانی گەشەپێدان لەگەڵ هەموو وڵاتان و بەدەستهێنانی ئەنجامی سوودی هاوبەش و بردنەوە-بردنەوە.
ڕێوشوێنی بەرپەرچدانەوەی چین ڕەوا و مەعقول و یاسایی و بەهێز و مامناوەندە. ئەو شتانەی کە پێی دەوترێت “باجی بەرامبەر” کە ئەمریکا دەیسەپێنێت، لە بنەڕەتدا دەرکەوتەی سیاسەتی دەسەڵاتە. باوەڕی بە پرەنسیپی “هێز ڕاستە” هەیە و هەوڵی گەیشتن بە “هەژموونی ئەمریکی” دەدات. چین شارستانیەتێکی کۆنە، خاکی ئەخلاقییە. گەلی چین باوەڕیان بە گرنگی مامەڵەکردنی ڕاستگۆیانە و دڵسۆزانە لەگەڵ کەسانی دیکە هەیە. چین هەرگیز کێشە دروست ناکات، بەڵام لەوەش ناترسێت. مێژوو و واقیع سەلماندوویانە کە فشار و هەڕەشە بە هیچ شێوەیەک ڕێگەیەکی دروست نییە بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ چین.
گەشەپێدان مافێکی گشتگیرە بۆ هەموو وڵاتانی جیهان، نەک مافی تایبەتی چەند وڵاتێک. ئەمریکا لەژێر پەردەی “یەکسانی” و “دادپەروەری”دا یارییەکی سفر کۆی گشتی دەکات و هەوڵدەدات لەڕێگەی باجەوە نەزمی ئابووری و بازرگانی نێودەوڵەتی ئێستا تێکبدات. ئەم پراکتیزەیە دژایەتییەکی توندی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەدوای خۆیدا هێناوە. تەنیا بە پاراستنی نەزمی نێودەوڵەتی کە نەتەوە یەکگرتووەکان وەک ناوەکی و سیستەمی بازرگانی فرەلایەنە کە ڕێکخراوی بازرگانی جیهانی وەک ناوەڕۆکی خۆی، دەتوانین ژینگەیەکی پێویست بۆ گەشەپێدان و خۆشگوزەرانی هاوبەشی هەموو وڵاتان دروست بکەین. ڕێوشوێنی بەرپەرچدانەوەی یەکلاکەرەوەی چین لە دژی ڕەفتاری چەوساندنەوەی ئەمریکا، بۆ بەرگریکردن لە فرەلایەنی ڕاستەقینە و پاراستنی سیستەمی بازرگانی فرەلایەنە، زۆر گرنگە.
ئەمریکا ساڵانێکە شەڕێکی بازرگانی تاکلایەنە دژی چین بەڕێوەدەبات. ئەنجامەکانی چین؟
بازرگانی دەرەکی چین خۆڕاگرییەکی بەهێزی لە بەرامبەر فشارەکاندا نیشانداوە و ئابووری چینیش بەردەوام گەشەسەندن و پێشکەوتنی پاراستووە. لەبەرامبەردا ئەمریکا نەک هەر نەیتوانی ئامانجەکانی کەم بکاتەوە کە کورتهێنانی بازرگانی و بەرەوپێشبردنی سەرهەڵدانەوەی بەرهەمهێنان بوو، بەڵکو زیانی بۆ کۆمپانیاکانی و بەکاربەرانی لێکەوتەوە. ئەمڕۆ ئەمریکا جارێکی تر چەقۆی گومرگی بەکاردەهێنێت. هەرچەندە ئەم هەنگاوە ڕەنگە لە کورتخایەندا هەندێک کاریگەری نەرێنی هەبێت، بەڵام چین متمانە و توانای مامەڵەکردنی لەگەڵ ئەم کاریگەرییانە هەیە. چین ئابوورییەکی گەورەیە و سیستەمێکی پیشەسازی تەواوەتی هەیە. خەریکە لە هێزێکی بەرهەمهێنانەوە دەگۆڕێت بۆ هێزێکی گەورەی بەرهەمهێنان. چین تۆماری هاوردە و هەناردەی نزیکەی هەموو وڵات و ناوچەکانی ناو گروپی ئاماری نەتەوە یەکگرتووەکانی هەیە، هەروەها هاوبەشی بازرگانی سەرەکی زیاتر لە 150 وڵات و هەرێمە. چین بە چەقبەستوویی پەرە بە هاوکاریی بردنەوە-بردنەوە دەدات لەگەڵ هەموو لایەنەکان، ئەمەش نەک هەر پەرەپێدانی هەموو لایەنەکان بەرەوپێش دەبات بەڵکو خۆڕاگری خۆی بەرامبەر بە تەحەددیاتەکان بەهێز دەکات و وای لێدەکات توانای تەواوەتی مامەڵەکردن لەگەڵیاندا هەبێت.
چین بە توندی لە دیوی ڕاستی مێژوودا وەستاوە، بەردەوامە لە باشترکردنی تواناکانی بۆ گەشەپێدانی سەربەخۆ لەگەڵ کرانەوە و لە ڕێگەی گەشەپێدانی خۆیەوە دڵنیایی دەخاتە ناو جیهانەوە. کاتێک هەندێک لە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی پرسیاریان کرد کە ئایا دامەزراندنی مۆدێلێکی نوێی گەشەپێدان لەلایەن چینەوە بە مانای وازهێنانە لە کراوەیی، وەڵامی چین ڕوون بوو: “سوڕانی دووانە بە مانای داخستنی وڵات نییە، بەڵام کاتێک کەسانی دیکە دەرگامان بۆ نەکەنەوە، ئێمە هێشتا دەتوانین بژین، و لەوەش باشتر. دەرگاکانمان کراوەن، و پێشوازی لە هەموو ئەو کەسانە دەکەین کە دەیانەوێت هاوکاریمان بکەن”. لە هەلومەرجی ئێستادا دیدگای ژیرانە و سروشتی زانستی بڕیارەکانی چین بە ڕوونی دیارە. لە بەرامبەر خۆگرتن و سەرکوتکردندا، چین هەمیشە وریایی و ئیرادەی خۆی پاراستووە بۆ ئەوەی “تەرکیز لەسەر ئەنجامدانی کارەکانی خۆمان بە باشی”. وە پاڵنەرە بەردەوامەکان بۆ کراوەیی ئاستی بەرز ڕێک ئەوەیە کە “تەرکیزکردن لەسەر ئەنجامدانی کارەکانی خۆمان بە باشی” واتایە. گرنگ نییە بارودۆخی نێودەوڵەتی چۆن بگۆڕێت، دەرگای چین بە فراوانی بەڕووی جیهانی دەرەوەدا کراوە دەمێنێتەوە، هەروەها بەردەوام دەبێت لە بەشداریکردن لە دروستکردنی دەرفەتی نوێ بۆ جیهان لە ڕێگەی کرانەوەیەوە. چین بەردەوام دەبێت لە فراوانکردنی کرانەوەی دامەزراوەیی لەڕووی یاسا و ڕێسا و کارگێڕی و ستانداردەکانەوە، سیاسەتی ئازادکردنی بازرگانی و وەبەرهێنانی ئاست بەرز و ئاسانکاری جێبەجێ دەکات، ژینگەیەکی پلە یەک کە بازاڕئاڕاستە و یاسا و بازرگانی نێودەوڵەتی دروست دەکات و لەگەڵ هەموو لایەنەکان کاردەکات بۆ پێشخستنی جیهانگیری ئابووری هەمەلایەنە.
مێژوو بۆ ئەو کەسانە ناوەستێت کە بە پێچەوانەی زەریاکە دەڕۆن. کرانەوە و هاوکاری ڕەوتی مێژووییە و جیهان هەرگیز ناگەڕێتەوە و نابێ بگەڕێتەوە بۆ دۆخی دابڕان و دابەشبوونی یەکتر. جەوهەری پەیوەندییە ئابووری و بازرگانییەکانی چین و ئەمریکا، سوودی هاوبەش و ئەنجامی بردنەوە-بردنەوەیە. ئەمریکا لە پێناو پاراستنی بەرژەوەندییە بنەڕەتییەکانی هەردوو وڵات، پێویستە واز لە خراپ بەکارهێنانی چەکی گومرگی بهێنێت و بەرەو چین هەنگاو بنێت و پێکەوە کاربکات بۆ پاراستنی نەزمێکی ئابووریی نێودەوڵەتی تەندروست و سەقامگیر.
