موعجیزەی چین لە گەیشتن بە ڕێنێسانس و پێشکەوتن تەنها لە بنیاتنانی ئابوورییەکی کشتوکاڵی و پیشەسازی بەهێزدا سنووردار نەبوو بەڵکو گەلی چین بەشێکی گەورەی ئەم ئابوورییە بوو، بە پێی ئەو بنەمایەی کە هیچ وڵاتێکی بەهێز گەلێکی برسی نییە. زۆرجار کاتێک پرسیار لە هەر کەسێکی چینی دەکرێت دەربارەی ئەزموونی ڕزگاربوون لە هەژاری، دەبێت باسی ئەو ئەندامانەی حکومەت بکات کە چوونەتە دوورترین گوندی چین و کاریان کردووە بۆ ئەنجامدانی ڕاپرسی مەیدانی بۆ لێکۆڵینەوە لە پێداویستییەکانی ئەو هاووڵاتیانە، پاشان کار دەکەن بۆ ئەوەی یارمەتیان بدات لە ئەنجامدانی کاری کشتوکاڵی یان پیشەسازی سادە کە لەگەڵ خۆیان بگونجێت بەم شێوەیە ئەوانەی دەیانەوێت کار بکەن ئاستی ژیانی باشتریان دەبێت. بە گشتی کار بۆ بەدیهێنانی ڕێنێسانسی گەلی چین لە دوو ڕووەوە کراوە، یەکەم لایەنی ئابووری و ئەوی دیکە لایەنی کۆمەڵایەتی.
لەسەر ئاستی ئابووری
“گەشەپێدانی یەکگرتووی فرە ئاست” کلیلەکە بوو. بۆ نموونە، لە ئاستەکەدا جووتیاران بەیەکەوە گرێدرابوون، بۆ ئەوەی بەکۆمەڵ و هاوبەش کاربکەن، لەگەڵ بیرۆکەی هاوبەشی کشتوکاڵی هاندانی پەرەپێدانی بەرهەمهێنانی سەرەتایی بەرهەمەکان. هەروەها کاری کردووە بۆ خێراکردنی دروستکردنی زنجیرەیەکی پیشەسازی لەسەر بنەمای خۆراک لە لادێکان، و بەم شێوەیەش دابەشکردنی ئەم بەرهەمانە باشتر بکات. لەگەڵ پشتگیری بۆ پەرەپێدانی پیشەسازییەکانی پرۆسێسکردنی بەرهەم لە ناوچە سەرەکییەکانی بەرهەمهێنانی دانەوێڵە و ئەو ناوچانەی کە سوودیان لە بەرهەمە کشتوکاڵییە تایبەتمەندەکاندا هەیە.
لە ڕووی ستراتیژییەوە پلاندانانی پیشەسازییە گوندنشینەکان بەهێزتر دەکەین لە هەمان کاتدا ژێرخانی شار و خزمەتگوزارییە گشتییە سەرەتاییەکان بۆ ناوچە گوندنشینەکان فراوان دەکەین، بەجۆرێک کە پەیوەندی نێوان ژێرخانی شار و گوندەکان و هاوبەشکردنی هەمەلایەنەی خزمەتگوزارییە گشتیەکان بەدەست بهێنین. جگە لە باشترکردنی ئەرکە خزمەتگوزارییە گشتگیرەکانی پارێزگاکە و دروستکردنی سەکۆ بۆ لێکۆڵینەوە و پەرەپێدانی تەکنەلۆژیا، ڕاهێنانی بەهرەمەندەکان و بەبازاڕکردنی بەرهەم.
ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ بیرۆکەی “یەکگرتن” کە پێشتر باسمان کرد، ئەم یەکگرتنە لە نێوان پیشەسازییەکان قووڵتر بووەتەوە و ئاراستەی گەشەپێدانی فرە پیشەسازی “کشتوکاڵ” ڕوویداوە. لەسەر بنەمای سەرچاوەکانی هەر پارێزگایەک، پیشەسازییە پێشەنگەکان تیشکیان خستۆتە سەر، بەجۆرێک کە ژمارەیەک کۆمەڵەی کشتوکاڵییە پیشەسازییە مۆدێرنەکان و شارە بەهێزەکانی پیشەسازی کشتوکاڵی دروستبکرێن، لە هەمان کاتدا کۆمەڵەی تاقیکارییەکان بۆ گەشەپێدانی یەکگرتووی پیشەسازی گوندنشینەکان دابمەزرێنن. سەبارەت بە ئاراستەکردنی سەرمایەی پیشەسازی و بازرگانی بۆ لادێکان، بە شێوەیەکی ڕێکخراو بۆ وەبەرهێنان لە ناوچە گوندنشینەکاندا دابەشکرا. جەختکردنەوە لەسەر گرنگی ئاراستەکردنی ئەم سەرمایە بۆ بەکارهێنانی سەرچاوە کشتوکاڵی و گوندنشینەکان بەپێی یاسا و ڕێساکان، بە شێوەیەک کە زەوییە کشتوکاڵییەکان داگیرنەکات بە پێشێلکردنی ڕێساکانی پراکتیزەکردنی پیشەسازییە غەیرە کشتوکاڵیەکان، و بە شێوەیەک کە داگیری بکات نەک ببێتە هۆی دەستدرێژیکردنە سەر موڵک و ماڵی جووتیاران.
لەسەر ئاستی کۆمەڵایەتی
بیرۆکەی گەشەسەندن لە چین لەسەر چەندین چەمک دامەزراوە، ڕەنگە گرنگترینیان ئەوە بێت کە گەشەپێدان لەدایک نابێت تەنها لەڕێگەی کردەوەی هۆشیارانە و بە ئەنقەست و هەماهەنگەوە نەبێت بۆ کۆنترۆڵکردنی پرۆسەی ئابووری و کۆمەڵایەتی. ئەم کۆنتڕۆڵە دەبێت لە سەرووی هەموو شتێکەوە دەرئەنجامی ئیرادەیەکی نەتەوەیی بێت کە گەشەپێدان لە دەرەوە بسەپێندرێت و تەنانەت لە ڕێگەیەوە بەدی بهێنرێت. پیشەسازی نوێنەرایەتی گۆڕانکارییەکی ڕاستەقینە بۆ کۆمەڵگە دەکات، هەربۆیە دەبێت هاوسەنگی لە نێوان کۆمەڵگە و ئابووریدا بەدی بهێنرێت، پێویستە خۆمان بەدوور بگرین لە گەیشتن بە کۆمەڵگەیەکی پێشکەوتووی پیشەسازی و ئابووری کە لە ڕووی کۆمەڵایەتییەوە دواکەوتوو بێت و داب و نەریتی بپارێزێت کە بۆ ئەم پێشکەوتنە ناگونجێت. گەشەپێدان لە ڕێگەی وەبەرهێنانی ئابووری تەنها بەشێکی بەدەست دێت. بۆیە چاکسازی مرۆڤ و گۆڕینی عەقڵیەتیش بابەتی گرنگن، کە چین لەڕێگەی پڕۆسەی ڕزگارکردنی دانیشتوانی گوندە دوورەدەستەکان لە هەژاری بۆ نموونە جگە لە ناردنی مامۆستا و مامۆستا و توێژەری کۆمەڵایەتی بۆ ئەو گوندانە بۆ ئەوەی بۆ ماوەیەک لەوێ بمێننەوە لە ساڵێک کەمتر نەبێت و دواتر ئەزموونەکانیان لەبارەی سەرهەڵدانی… گوندەکان لەگەڵ کەسانی دیکەدا باس بکەن کارمەندانی حکومەت کاریان لەسەر چوونە ناو ماڵی جووتیاران کردووە بۆ ئەوەی لەگەڵ دانیشتووان دابنیشن و قسەیان لەگەڵ بکەن و لە هەندێک داب و نەریت ڕزگاریان بکەن کە ڕەنگە لەگەڵ واقیعێکی ئابووری شارستانیدا نەگونجێت. وەک لە کتێبی “لەدایک بوون بۆ چاکسازی: پێکهاتەکانی ئەزموونی چینی”دا هاتووە: “پێویستە پرۆسەی مۆدێرنیزاسیۆن لە فۆرمەکانی ژیانی گوندنشیندا پێشبخرێت بەهۆی کاریگەری ژینگەی ناوخۆیی و نەریتە میراتییەکان، کۆمەڵێک پرس لە… شێوازی ژیانی خەڵکی گوندنشین کە لەگەڵ کۆمەڵگا ئابوورییە پێشکەوتوو و تاڕادەیەک خۆشگوزەرانەکاندا ناگونجێت زۆر کێشە لە کۆمەڵگەی گوندنشینەکاندا دەردەکەون کە ڕێگری لە پرۆسەی گەشەکردن دەکەن، وەک بیرۆکەی بەرهەمهێنانی سادە، هەندێک کاریگەری لە پاشماوەی بیرکردنەوە و کۆمەڵگەی فیۆداڵی، جیاواز خووی ژیان، و خووی ناتەندروست و ناشارستانی”.
ئەنجام
چین زۆر زوو درکی بەوە کرد کە ناتوانێت لە ئاستی جیهانیدا بەبێ گەشەسەندنی ناوخۆیی سەرکەوتوو بێت، نە گەشەسەندنی ناوخۆیی لەگەڵ تاکەکانی برسی، هەر بۆیە کار دەکات بۆ ڕزگارکردنی دانیشتووانەکەی، بە تایبەتی دانیشتوانی ناوچە دوورەدەستەکانی گوندنشینەکان، لە هەژاری، بۆ ئەوەی هاوسەنگێک پێکبهێنێت کۆمەڵگا لەسەر ئاستی ئابووری و کۆمەڵایەتی. ئەمەش ئەزموونێک پێکدەهێنێت کە شایەنی لێکۆڵینەوەی وردە، بە تایبەتی لە جیهانی عەرەبی ئێمەدا، بۆ پێشخستنی واقیعی گەلانی عەرەب.
لوجاین سلێمان / ئەندامی دەستەی بەڕێوەبەری ڕابیتەی عەرەبی – چینی بۆ دیالۆگ و پەیوەندی
