ڕۆژی یەکشەممە، بیست و دووهەمی ئەیلوولی 2024، بەڕێز لیاو لیکیانگ، باڵیۆزی کۆماری گەلی چین لە قاهیرە، کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانی تایبەتی سەبارەت بە “لوتکەی پەکین کۆڕبەندی هاوکاری چین و ئەفریقا” سازکرد، کە لەلایەن کۆمەڵێک لە باڵیۆزەکان، نوێنەرانی کۆمەڵگە دۆستایەتییەکانی چین و میسری، و نوێنەرانی پارتە سیاسییەکانی میسری، و جەماوەرێکی زۆر لە پیشەگەرەکانی میدیا و ڕۆژنامەنووسان.
لە سەرەتای قسەکانیدا، باڵیۆز لیاو لیکیانگ جەختی لە پەرەپێدان و پتەوکردنی پەیوەندییەکانی چین و عەرەبی و چین و ئەفریقا کردەوە، وتی: میسر بەرەو ئامانجی بنیاتنانی کۆمارە نوێیەکە بەرەوپێش دەچێت و بەدوای گەشەپێدان و ڕێنێسانسدا دەگەڕێت دڵنیام چین و میسر لاپەڕەیەکی نوێی دۆستایەتی و هاوکاری تۆمار دەکەن”.
باڵیۆزی چین لە قاهیرە ئاماژەی بەوەدا کە هەردوو وڵاتی چین و قاهیرە ساڵی 2024یان بە “ساڵی هاوبەشی میسر و چین” ڕاگەیاندووە و جەختی لەسەر پێویستی پێشخستنی پەیوەندییە دووقۆڵییەکان کردەوە، بە مەبەستی بنیاتنانی کۆمەڵگەیەک کە داهاتوویەکی هاوبەشی هەبێت جەختی لەوە کردەوە کە چین حەز دەکات هەماهەنگی لەگەڵ میسر لە کۆڕبەندە فرەلایەنەکاندا چڕ بکاتەوە وەک نەتەوە یەکگرتووەکان، ڕێکخراوی هاوکاری شەنگەهای، گروپی بریکس، و کۆڕبەندی هاوکاری چین و ئەفریقا، بۆ پاراستنی دادپەروەری نێودەوڵەتی و بەرژەوەندییە هاوبەشەکانی وڵاتانی تازەپێگەیشتو زیادکردنی ئاڵوگۆڕی گەشتیاری لە نێوان میسر و چین، ئاسانکاری بۆ ڕێکارەکانی بازرگانی نێوان هەردوو وڵات و جێگیرکردنیان بە دراوە ناوخۆییەکان، و بەرزکردنەوەی هاوکاری لە بوارەکانی میدیا، ڕۆشنبیری، زانست، تەکنەلۆژیا، و زیرەکی زانستی و دەستکرد.
بەڕێز باڵیۆز لیکیانگ زیادی کرد، “کۆڕبەندی هاوکاری چین و ئەفریقا” کە بە کورتی بە “FOCAC” ناسراوە، لە ماوەی سێ ڕۆژدا لە پایتەختی چین، پەکین، لە ماوەی سێ ڕۆژدا لە مانگی ئەیلولەوە دەستیپێکرد 4 تا 6، 2024، لەژێر ناونیشانی “دەست یەکگرتن بۆ پێشخستنی مۆدێرنیزاسیۆن و بنیاتنانی کۆمەڵگەیەک.” ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان.
لە وتارەکەیدا لەکاتی بەشداریکردنی لە دانیشتنی دەستپێکی لوتکەی پەکین، شی جینپینگ، سەرۆکی چین ئاماژەی بەوەدا کە چین و وڵاتانی ئەفریقا دەبێت هەوڵبدەن بۆ گەیشتن بە مۆدێرنیزاسیۆن کە بە دادپەروەری، یەکسانی، کراوەیی، سوود بۆ هەمووان، فرەچەشنی و گشتگیری تایبەتمەندە، خەڵک دەخاتە ڕوو لە سەرووی هەموو شتێکەوە، و ژینگەدۆستە.
سەرۆکی چین زیادی کرد، “بە دڵنیاییەوە کۆدەنگی سیاسی نێوان لایەنی چینی و ئەفریقا کاریگەریی گرنگ و قووڵی دەبێت لەسەر سەرکردایەتیکردنی باشووری جیهانی بۆ خێراکردنی خێرایی مۆدێرنیزاسیۆن و پێشخستنی مۆدێرنیزاسیۆن لە جیهاندا”.
لەم لوتکەیەدا شی جینپینگ سەرۆکی چین و دکتۆر مستەفا مادبولی سەرۆکوەزیرانی میسر شاهیدی واژۆکردنی کۆمەڵێک ڕێککەوتن و یاداشتنامەی لێکتێگەیشتن و گرێبەستی پەیوەست بە وەبەرهێنانی نوێ یان هەبوو لە ناوچەی ئابووری کەناڵی سوێس و هەروەها لە پەیوەندییەکان و هەروەها گرێبەستی دامەزراندنی پڕۆژە لە نێوان چین و میسردا واژۆ کرا کە کۆی گشتی وەبەرهێنانەکانی لە یەک ملیار دۆلار زیاتر بوو.
کۆڕبەندی چین و ئەفریقا لە سەرەتای ئەم سەدەیەدا لە ساڵی 2000 دامەزراوە، کۆڕبەندەکە بە سەکۆیەکی گرنگ دادەنرێت بۆ گفتوگۆی دەستەجەمعی و میکانیزمێکی کاریگەر بۆ هاوکاری چین و ئەفریقا، کە لەسەر بنەمای پەیوەندییەکانی چین لەسەر دۆستایەتی، ڕێزگرتن، متمانە، سوودی یەکتر بنیات نراوە ، چارەنووسی هاوبەش، و ڕێزگرتن لە سەروەری وڵاتان.
لە میانی کۆنگرە ڕۆژنامەوانییەکەیدا کە لە پەراوێزی دانیشتنی ئەنجومەنی یاسادانانی نیشتمانی چین بەڕێوەچوو، لە مانگی ئازاری 2024، وانگ یی، وەزیری دەرەوەی چین ئاماژەی بەوەدا کە نەریتێک هەیە بەرامبەر بە ئەفریقا، بۆ ئەوەی وەزیرانی دەرەوەی چین ئەفریقا وەک یەکەم وێستگە لە سەردانەکانی ساڵانەی خۆیاندا هەڵبژێرن لە دەرەوەی وڵات، و ئاماژەی بەوەدا کە ئەم نەریتە بۆ ماوەی 34 ساڵ پەیڕەوی کردووە.
ئاماژەی بەوەشکرد، “ئەفریقا و چین بە برایەتی یەکگرتوون، شان بە شان لە دژی کۆلۆنیالیزمی جیهانی، بۆ بەرگریکردن لە دادپەروەری و ئاشتی و بۆ گەیشتن بە گەشەسەندن لە جیهانێکی گۆڕاودا کۆبوونەتەوە”.
چین حەزی لە یەکگرتنی ئابووری ئەفریقایە، هەربۆیە چین پاڵپشتی دروستکردنی ناوچەی بازرگانی ئازادی کیشوەری ئەفریقای کرد کە لە ساڵی 2019 ڕاگەیەندرا و ئامانجی کەمکردنەوەی باجی گومرگی و لابردنی بەربەستە بازرگانییەکان و پێشخستنی و پەرەپێدانی بازرگانی و وەبەرهێنانە لە چوارچێوەی ناوچەکەدا، و بەدەستهێنانی ڕۆیشتنی ئازادی کاڵا، خزمەتگوزاری و سەرمایە لەناو کیشوەری ئەفریقادا ئاسانکاری بۆ دەستڕاگەیشتن بە بازاڕەکانی ناوچەکە و بەهێزکردنی زنجیرەکانی بەرهەمهێنانی پیشەسازی لەناو کیشوەرەکەدا، بۆ بەشداریکردن لە کێبڕکێی جیهانی.
گەشەی قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان هەردوولا وایکردووە چین ببێتە گەورەترین هاوبەشی بازرگانی بۆ ئەفریقا و بەپێی پێوەرە بازرگانییەکانیش کە لە ساڵی 2023 دەرچووە، بەهای بازرگانی دوولایەنەی نێوان چین و وڵاتانی ئەفریقا لە کەمتر لە 14 ملیار دۆلاری ئەمریکییەوە بەرزبووەتەوە لە ساڵی 2000، بۆ 263 ملیار دۆلاری ئەمریکی لە ساڵی 2022، و گەیشتە 1.282 ملیار دۆلاری ئەمریکی لە ساڵی 2023.
هاوردەکردنی چینی لە ئەفریقاوە لەسەر بنەمای گوێز و گوڵ و سەوزە و میوەیە، لەکاتێکدا هەناردەی چین بۆ ئەفریقا بریتییە لە ئۆتۆمبێلی کارەبایی و پاتری لیتیۆم و بەرهەمە فۆتۆڤۆڵتایکەکان، ئەمە جگە لە وەبەرهێنانی چینی لە ژێرخانی ئابووری و وزە و پڕۆژە تەکنەلۆژییەکان.
پێش ئەوەی کۆتایی بە بابەتەکە بهێنم، دەمەوێت ئاماژە بەوە بکەم کە پەیوەندییەکانی ئەفریقا و چین لە ماوەی دەیەکانی ڕابردوودا لە هەموو بوارەکانی ئابووری و بازرگانیدا، جگە لە ئاڵوگۆڕی کولتووری، پەروەردە، میدیا، و فێرکردنی زمانی چینی، بە ڕێکوپێکی پەرەی سەندووە بۆ بەرزکردنەوەی هێزی نەرمی چین لە ئەفریقا. ئەمە جگە لە دەستپێشخەری پشتێنە و ڕێگا کە زۆرێک لە وڵاتانی ئەفریقا پەیوەندییان پێوە کردووە ئامانجی ئەم دەستپێشخەرییە باشترکردنی پەیوەندی و بازرگانییە لە ڕێگەی پەرەپێدانی ژێرخانی ئابوورییەوە.
سەبارەت بە پەرەپێدانی پەیوەندییەکانی چین و میسر، میسر لەم ساڵانەی دواییدا لە ژمارەیەک پڕۆژەی گەشەپێدان لە ناوچەی کەناڵی سوێسدا کاری هاوکاریی نێوان خۆی و چین کردووە، لەوانە وزەی نوێبووەوە، پڕۆژەی ژێرخانی، و ئامرازەکانی گواستنەوەش بواری خانووبەرە لە پایتەختی کارگێڕی نوێ، و میسر سوودی لێ وەرگرتووە لە شارەزایی چینی لە بواری تەکنەلۆژیای زانیاری، شارە زیرەکەکان، و زیرەکی دەستکرد، کۆلێژی نوێ لە بواری تەکنەلۆژیای پێشکەوتوودا بە هاوکاری لەگەڵ چین دامەزراون.
میسر پەیوەندی بە دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا کرد کە چین دەستی پێکرد و لەگەڵ زۆربەی وڵاتانی جیهان دەستی کرد بە جێبەجێکردنی.
کۆڕبەندی نۆیەم لاپەڕەیەکی نوێی هاوکاری چین و ئەفریقا، لێکتێگەیشتنی یەکتر، لێک نزیکبوونەوە و دۆستایەتی نێوان گەلانی چین و ئەفریقا دەنووسێت و پەیامێکی بەهێز دەنێرێت کە ئەفریقا و چین بەشداری لە چاکسازیی حوکمڕانی جیهانیدا بکەن.
هیوادارین ئەو کۆڕبەندە پاڵ بە هاوکاریی زیاترەوە بۆ چاکەی گەلان بنێت و ڕۆڵی گەورەی چین بەرامبەر بە پرسی فەلەستین، بە ڕەتکردنەوەی ئاوارەبوونی زۆرەملێی فەلەستینییەکان لە خاکەکانیان و ئەو جینۆسایدەی کە لە لایەن قەوارەی ڕەگەزپەرستی زایۆنیستییەوە ئەنجام دەدرێت، و کارکردن، ستایش دەکەین بۆ جێبەجێکردنی جێبەجێکردنی دەستبەجێ و بەردەوامی یارمەتییە مرۆییەکان بۆ کەرتی غەززە، هەروەها ڕۆڵی چین لە ئەنجومەنی ئاسایش و نەتەوە یەکگرتووەکان، بۆ پشتیوانی لە گەلی فەلەستین. ڕۆڵی لە ئاشتەوایی نێوان کوتلە فەلەستینییەکان و کۆتاییهێنان بە دابەشبوون.
هیوادارین بەردەوامی هاوکارییەکانی چین و عەرەبی و ئەفریقا بۆ بەرژەوەندی گەلانی وڵاتانی باشوور و بۆ سەقامگیری و ئاسایش و ئاشتی جیهانی.
*د.کەریمە ئەلحەفناوی – نووسەر و لێکۆڵەری میسری لە کاروباری چینی، ئەندامی کۆمەڵەی عەرەبی – چینی بۆ دیالۆگ و پەیوەندی.
