سوپای ڕزگاریخوازی گەلی چین

سوپای ئازادی گەل، ڕێکخراوی یەکگرتووی هێزەکانی وشکانی و دەریایی و ئاسمانی چین. گەورەترین هێزی سەربازییە لە جیهاندا. سوپای ڕزگاریخوازی گەل ڕەگ و ڕیشەی خۆی دەگەڕێتەوە بۆ ڕاپەڕینی نانچانگ لە ساڵی 1927ی کۆمۆنیستەکان دژی ناسیۆنالیستەکان. سەرەتا ناوی سوپای سوور بوو، لە سەردەمی ماو تسیتۆنگ و ژو دی لە 5000 سەرباز پێکهاتبوو تا ساڵی 1929 دواتر بۆ 200 هەزار سەرباز لە ساڵی 1933 گەشەی کرد، تەنها بەشێکی کەم لەم هێزە لە ڕێپێوانی درێژدا ڕزگاریان بوو لە پاشەکشەکردن لە ناسیۆنالیستەکان. دوای دووبارە بنیاتنانەوەی هێزی خۆی، بەشێکی زۆری، سوپای ڕێگای هەشتەم، لەگەڵ ناسیۆنالیستەکان لە دژی ژاپۆنییەکان لە باکووری چین شەڕیان کرد. دوای جەنگی جیهانی دووەم هێزە کۆمۆنیستەکان کە ناویان گۆڕدرا بۆ سوپای ڕزگاریخوازی گەل، شکستیان بە ناسیۆنالیستەکان هێنا، ئەمەش بووە هۆی دامەزراندنی کۆماری میللی چین لە ساڵی 1949 لەسەر دەستی ماو تسیتۆنگ.

سوپای ڕزگاریخوازی گەل، یەکێکە لە گەورەترین و بەهێزترین و خێراترین سوپاکانی جیهان. سەرۆک شی جینپینگ دەیەوێت سوپای ڕزگاریخوازی گەل تا ساڵی 2035 “مۆدێرن” بکات و تا ناوەڕاستی سەدە ببێتە هێزێکی سەربازی “پلە یەکی جیهانی”. لە ساڵی 2014دا، هێزی دەریایی چین پێش ئەمریکا کەوت. بۆ ئەوەی ببێتە گەورەترین هێزی سەربازی لە جیهاندا — هەرچەندە ئەمریکا. هێشتا هێزە دەریاییەکەی بە بەهێزتر دادەنرێت. هاوکات بە شێوەیەکی بەرفراوان پێیان وایە چین جگە لە ئەمریکا گەورەترین بودجەی بەرگری لە جیهاندا هەیە.

سوپای ڕزگاریخوازی گەل پێکهاتەی سەربازی سەرەکی و چالاکە لەناو هێزە چەکدارەکانی کۆماری گەلی چین (یان کۆماری گەلی چین، کە لە ساڵی 1949 دامەزراوە). بە فەرمی هێزە چەکدارەکانی چین، نەک تەنها لە سوپای ڕزگاریخوازی گەل بەڵکو پۆلیسی چەکداری گەل (PAP) و چەندین گروپی سەربازی پێکدێت. جگە لە دوو ملیۆن ژن و پیاوی سوپای ئازادی گەل کە یەکپۆشییان لەبەردایە، ملیۆنان ئەندامی دیکەش سەرباز یەدەگن، لە نێویشیاندا سەربازانی ‌هێزی دەریایی. جگە لە توانا وشکانی و ئاسمانی و دەریاییەکانی هێزە چەکدارەکانی چین، جبەخانەی ئەتۆمی گەشەسەندوو لە زیادبووندایە، ژمارەیەکی زۆر لە موشەکی بالیستی – چ ئەتۆمی و چ ئاسایی – کە هەموویان بەشێکن لە هێزی موشەکی سوپای ڕزگاریخوازی گەل، هەروەها وەک پێکهاتەی بەهێزی فەزا، ئەلیکترۆنی و شەڕی ئەلیکترۆنی کە لە هێزی پشتیوانی ستراتیژی سوپای ڕزگاری گەلدا هاتووە.

خەرجییە سەربازییەکانی چین لە ساڵی 2023دا 296 ملیار دۆلاری ئەمریکی بووە و لەسەدا 12ی خەرجییەکانی بەرگریی جیهان پێکدەهێنێت. هەروەها یەکێکە لە خێراترین سەربازییەکانی مۆدێرنیزاسیۆن لە جیهاندا، و وەک زلهێزێکی سەربازیی پۆتانسێل ناوزەد کراوە، کە بەرگرییەکی بەرچاوی ناوچەیی و بەرزبوونەوەی تواناکانی پێشبینیکردنی هێزی جیهانی هەیە.

لە ساڵی 2004دا، سەرۆکی باڵا هو جینتاو ئەرکی سوپای ڕزگاریخوازی گەلی بەم شێوەیە ڕاگەیاند:

بیمەی سەرکردایەتی CCP
پاراستنی سەروەری و یەکپارچەیی خاک و ئاسایشی ناوخۆ و گەشەپێدانی نەتەوەیی کۆماری میللی چین
پاراستنی بەرژەوەندییەکانی وڵات
پاراستنی ئاشتی جیهانی.
چین هەڵوێستی سەربازیی خۆی بە بەرگریی چالاک وەسف دەکات، کە لە وەرەقەیەکی سپی دەوڵەتی ساڵی 2015دا بەم شێوەیە پێناسە کراوە، “ئەگەر هێرش نەکرێتە سەرمان هێرش ناکەین، بەڵام بە دڵنیاییەوە ئەگەر هێرش بکرێتە سەرمان هێرشی پێچەوانە دەکەینەوە”.

نیشانەکانی سوپای ڕزگاری گەل پێکدێت لە ڕۆندێلێک کە ئەستێرەیەکی سووری لەسەرە و دوو پیتی چینی “八一” (بە واتای “هەشت-یەک”)ی لەسەرە، ئاماژەیە بۆ ڕاپەڕینی نانچانگ کە لە 1ی ئابی 1927 (یەکەم ڕۆژی مانگی هەشتەم) دەستیپێکردووە. و ڕەمزییە وەک دامەزراندنی سوپای ڕزگاریخوازی گەل لەلایەن CCP. وەرگرتنی ئەو دوو کارەکتەرە (“八一”) هێمای مێژووی شۆڕشگێڕانەی حیزبە کە واتا سۆزدارییە بەهێزەکانی ئەو دەسەڵاتە سیاسییەی هەڵگرتووە کە خوێنی ڕشتووە بۆ بەدەستهێنانی. ئاڵای سوپای ڕزگاریخوازی گەلی چین، ئاڵای جەنگی سوپای ڕزگاریخوازی گەلە؛ شێوازی ئاڵاکە ئەستێرەیەکی زێڕینی لە گۆشەی سەرەوەی چەپ و “八一” لە لای ڕاستی ئەستێرەکە هەیە، کە لەسەر کێڵگەیەکی سوور دانراوە. هەروەها هەر لقێکی خزمەتگوزاری ئاڵای خۆی هەیە: 5⁄8 سەرەوەی ئاڵاکان هەمان ئاڵای سوپای ڕزگاری گەلە؛ 3⁄8 ی خوارەوە بە ڕەنگی لقەکان داگیرکراون.

ئاڵای هێزی زەمینی لە خوارەوەی دارێکی سەوزی دارستانی هەیە. ئاڵای دەریایی لە خوارەوە هێڵەکانی شین و سپی هەیە. هێزی ئاسمانی بارێکی شین ئاسمانی بەکاردەهێنێت. هێزی موشەک لە خوارەوەیدا هێڵێکی زەرد بەکاردەهێنێت. سەوزی دارستان نوێنەرایەتی زەوی دەکات، هێڵە شین و سپییەکان نوێنەرایەتی دەریاکان دەکەن، شینەکەی ئاسمان نوێنەرایەتی هەوا دەکات و زەردەکە نوێنەرایەتی بڵێسەی هەڵدانی مووشەک دەکات.