وانگ یی، ئەندامی مەکتەبی سیاسی کۆمیتەی ناوەندی حزبی شیوعی چین کە هاوکات وەزیری دەرەوەی چینە، لەم دواییانەدا چاوپێکەوتنێکی لەگەڵ تۆڕی میدیایی جەزیرەی قەتەری کرد.
4- سەبارەت بە فایلی تایوان، بەدواداچوونمان بۆ ئەو لێدوانانە کرد کە ئایا حکومەتی چین ئۆپەراسیۆنی سەربازی لە ناوچەی تایوان لە چین دەستپێدەکات یان نا. لەژێر ڕۆشنایی نزیکبوونەوەی نێوان هەرێمی تایوانی چین و ئەمریکا و بەردەوامی فرۆشتنی چەکی ئەمریکا بە تایوانی چین، چۆن دۆخی سەرانسەری گەرووی تایوان هەڵدەسەنگێنن؟
وەڵام: تایوان لە کۆنەوە بەشێکی دانەبڕاو بووە لە چین. جاڕنامەی قاهیرە کە لە ساڵی 1943 لەلایەن حکومەتەکانی چین و ئەمریکا و بەریتانیا دەرچوو، بە ڕوونی باسی لەوە کردبوو کە تایوان کە لەلایەن ژاپۆنەوە دزراوە، دەگەڕێتەوە بۆ چین. لە مادەی هەشتەمی “بەیاننامەی پۆتسدام” کە لە ساڵی 1945 دەرچووە، بە ئامانجی کۆتاییهێنان بە جەنگی جیهانی دووەم، باس لەوە دەکات کە “دەبێت بڕگەکانی جاڕنامەی قاهیرە جێبەجێ بکرێن”. هەروەها بڕیارنامەی 2758ی نەتەوە یەکگرتووەکان بە ڕوونی بنەمای یەک چینی دووپات کردەوە. ئەم ئامرازە نێودەوڵەتییە یاساییە پابەندکەرانە بەشێکیان لە نەزمی نێودەوڵەتی دوای جەنگ پێکهێنا، و بنەمای مێژوویی و یاسایییان دامەزراند کە تایوان بەشێکی دانەبڕاوە لە خاکی چین. بۆیە پرسی تایوان تەنیا کاروباری ناوخۆی چینە و ڕێگاکانی یەکخستنەوەی نیشتمان کاروباری چینییەکانە لە هەردوو دیوی گەرووەکە خۆیان. بە ئەوپەڕی هەوڵ و دڵسۆزیەوە بەدوای یەکگرتنەوەی ئاشتیانەدا دەگەڕێین. لە هەمان کاتدا هێڵی سووری ئێمەش زۆر ڕوونە، کە ئەوەیە ڕێگە نەدرێت هیچ کەسێک بە هیچ شێوەیەک تایوان لە چین جیا بکاتەوە.
دۆخی ئێستای گەرووی تایوان بە گشتی سەقامگیرە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ڕووبەڕووی ئاستەنگی جددی دەبێتەوە. گەورەترین تەحەدا لە چالاکییە جوداخوازەکانی هێزەکانی “سەربەخۆیی تایوان” و کردەوەی تێکدان لەلایەن هێزە دەرەکیەکانەوە سەرچاوە دەگرێت. هێزەکانی “سەربەخۆیی تایوان” کێشە سازەکان و گەورەترین ناسەقامگیرکەرن لە گەرووی تایوان. “سەربەخۆیی تایوان” دەبێت بە توندی ڕەت بکرێتەوە بۆ ئەوەی ئاشتی لە گەرووی تایواندا بپارێزرێت. هەندێک وڵات بانگەواز بۆ پاراستنی ئارامی و سەقامگیری لە گەرووی تایوان دەکەن، بەڵام بە نهێنی خێرایی دابینکردنی چەک و کەرەستە بۆ جوداخوازانی “سەربەخۆیی تایوان” خێراتر دەکەن ئەم کارانە تەنها مەترسیی ململانێ و ڕووبەڕووبوونەوە زیاتر دەکەن، و مەترسییەکی جددی دروست دەکەن مەترسی لەسەر ئاشتی و سەقامگیری لە گەرووی تایوان و ناوچەکەدا. لە بەرامبەر دەستێوەردان و چەوساندنەوە لەلایەن هێزە دەرەکییەکانەوە، چین بە بێدەنگی ناوەستێت و پشتگوێی ناخات. کەس ناتوانێت ئیرادەی پتەو و توانای گەورەی گەلی چین بۆ بەرگریکردن لە سەروەری وڵات و یەکپارچەیی خاکی بە کەم سەیر بکات.
سەرۆک شی جینپینگ جەختی لەوە کردەوە کە یەکگرتنەوەی تەواوەتی نیشتمان لەگەڵ خواستەکانی گەلدا دەگونجێت، لەگەڵ ڕەوتی سەردەمدا دەگونجێت، نوێنەرایەتی حەتمییەتی مێژوو دەکات و ناتوانرێت لەلایەن هیچ هێزێکەوە ڕێگری لێبکرێت. چین یەکگرتنەوەی تەواوەتی بەدەست دەهێنێت و تایوانیش بە ناچاری دەگەڕێتەوە باوەشی نیشتمانی دایک. هەروەها دڵنیاین کە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیشەوە بەردەوام دەبن لە پابەندبوون بە پرەنسیپی یەک چین و پاڵپشتی لە دۆزی دادپەروەرانەی گەلی چین بۆ دژایەتیکردنی چالاکییە جیاکارییەکان کە داوای “سەربەخۆیی تایوان” دەکەن و کاردەکەن بۆ گەیشتن بە یەکگرتنەوەی نەتەوەیی.
